فریب ترکیه: نقش آنکارا در نسل‌کشی فلسطینیان
May 2024
نسل‌کشی اسرائیل علیه مردم فلسطین که پس از حملات حماس در 7 اکتبر وارد مرحله‌ی حتی خوفناک‌تری شده، از سوی اردوغان و دیگر اعضای رژیم آک‌پ-م‌ه‌پ حکمروا بر ترکیه با صدای بلند محکوم شده است. در روزهای اخیر، رژیم اردوغان به اقدامات ملموس‌تری ازجمله منع صادرات کالاهای صادراتی ترکیه به اسرائیل و اعلام پیوستن به شکایت آفریقای جنوبی از اسرائیل در دیوان دادگستری بین‌المللی دست‌زده است. با توجه به اینکه اردوغان خودش را رهبر جهان اسلام و مدافع فلسطینیان معرفی کرده و ترکیه با فلسطینی‌ها ابراز همبستگی کرده است، باید از خود پرسید چه چیزی روابط ترکیه با اسرائیل و ترکیه با فلسطینی‌ها را بیش‌ازپیش پیچیده می‌سازد.
بستر تاریخی روابط بین ترکیه و اسرائیل
روابط نزدیک بین دولت ترکیه و اسرائیل ریشه در همان سال‌های نخست تأسیس اسرائیل دارد. ترکیه اولین دولت خاورمیانه بود که اسرائیل را در سال 1949 به رسمیت شناخت. از آن زمان، روابط استراتژیک این دو تا به امروز ادامه داشته است. اسرائیل در چارچوب «دکترین پیرامونی» خود از زمان تأسیس آن به دنبال گسترش اتحاد با ترکیه ازجمله برای مقابله با پان‌عربیسم بوده است. شراکت‌های نظامی مهم که شامل همکاری هوایی، دریایی، زمینی و اطلاعاتی، ساخت هواپیما، تسلیحات و موشک‌ها، تعلیم و تمرین متقابل می‌شود، طی سال‌ها توسعه یافته‌اند. شایان‌ذکر است که خلبانان نیروی هوایی اسرائیل، در چارچوب رزمایش‌های مشترک با نیروهای ترکیه، در ترکیه تعلیم دیده‌اند. علی‌رغم اصطکاک‌های سطحی، به‌ویژه پس از پرونده‌ی ماوی مرمرهi که به سطح معینی از روابط دیپلماتیک لطمه زد، روابط این دولت‌ها هرگز متوقف نشد و مبادلات اقتصادی حتی در زمان اوج درگیری‌های لفظی گسترش یافت. پایگاه‌های مختلف ناتو در ترکیه برای امپریالیسم غربی در خاورمیانه، ابتدا علیه اتحاد جماهیر شوروی، بعداً برای مداخله پس از 11 سپتامبر در چارچوب به‌اصطلاح «جنگ علیه ترور»، بسیار مهم بوده است. گزارش شده است که در میان این پایگاه‌ها، از پایگاه نظامی اینجرلیکii برای پشتیبانی از ارتش اسرائیل در تهاجم کنونی آن به غزه استفاده می‌شود.
تجارت ترکیه با اسرائیل علی‌رغم نسل‌کشی ادامه دارد
درحالی‌که ترکیه خودش را به‌ویژه از طریق لفاظی‌های اردوغان مدافع فلسطینی‌ها معرفی می‌کند، توجه به این نکته افشاگر است که ترکیه ششمین عرضه‌کننده‌ی بزرگ کالا به اسرائیل است. شایان‌ذکر است که 37 درصد از تقاضای اسرائیل برای آهن و فولاد از طریق واردات از ترکیه (2022) تأمین می‌شود.i از آغاز جنگ در ماه اکتبر تا دسامبر، 700 کشتی ترکیه (8 کشتی در روز!) برای انتقال مواد حیاتی برای جنگ (نفت، فولاد، نساجی) به سمت اسرائیل رفتند. بسیاری از شرکت‌های درگیر، روابط نزدیکی با حزب عدالت و توسعه و اردوغان دارند.ii
باوجود نسل‌کشی در غزه، ترکیه به تأمین موادی که ممکن است مستقیماً برای جنایات علیه فلسطینیان در غزه استفاده شوند، ادامه داد.i علاوه بر این، مصالح ساختمانی مانند سیمان، فولاد و ماشین‌آلات وارداتی از ترکیه ممکن است در پروژه‌های ساختمانی ازجمله در مناطق اشغالی مورداستفاده قرار گیرد. این مصالح در پروژه‌های مختلف ساختمانی، ازجمله زیرساخت شهرک‌ها و ساخت حصار حائل که معمولاً به دیوار معروف است، کاربرد پیدا می‌کنند. هنگامی‌که ترکیه در ماه آوریل برای اولین بار صادرات ترکیه به اسرائیل را محدود کرد، بیش از 30.000 فلسطینی کشته شده، 3/2 میلیون نفر آواره شده و بخش‌های بزرگی از نوار غزه به ویرانه بدل شده بود.
ممنوعیت کامل صادراتی که اردوغان در 3 مه اعلام کرد نیز به نظر نمی‌رسد تا امروز به‌طور کامل اجرا شده باشد.i وقتی این قضیه از طریق تحقیقات روزنامه‌نگاران فاش شد، وزارت بازرگانی ترکیه عقب‌نشینی کرد و یک بازه‌ی سه‌ماهه را برای حذف تدریجی تجارت با اسرائیل اعلام کرد. نفت آذربایجان، تأمین‌کننده‌ی اصلی نفت خام اسرائیل (40 درصد از تأمین نفت اسرائیل به آذربایجان بستگی داردii) نیز ظاهراً همچنان از طریق بندر جیهان ترکیه ارسال می‌شود.iii
گام‌هایی همچون منع صادرات که اخیراً اعلام شده و اعلام پیوستن به دادرسی علیه اسرائیل در دیوان دادگستری بین‌المللی از روی حسن نیت برداشته نمی‌شوند. فشار سیاسی داخلی از سوی احزاب و جنبش‌های اسلام‌گرا درون ترکیه که دولت اردوغان را به بی‌عملی متهم می‌کنند و درنتیجه توانستند در انتخابات منطقه‌ای ماه مارس، آرای حزب عدالت و توسعه را از آن خود کنند، اردوغان را به اقدام واداشت. این مسئله با نگاهی به سرکوب وحشیانه‌ی اعتراضات علیه روابط تجاری با اسرائیل نیز آشکار می‌شود.
حمایت ترکیه از حماس: منزوی کردن غزه
درحالی‌که ترکیه روابط اقتصادی نزدیکی با اسرائیل دارد و از فناوری جنگی اسرائیل که در غزه آزمایش شده است نفع می‌برد، روابط تنگاتنگ خود را با حماس حفظ می‌کند. تا اکتبر 2023، بسیاری از مقامات و رهبران بلندپایه‌ی حماس در ترکیه و قطر در تبعید بودند. تنها پس از حملات حماس در 7 اکتبر بود که از ترس آسیب رساندن به روابط ترکیه و اسرائیل، از آن کشور اخراج شدند.i حماس که مانند دیگر جنبش‌های اسلام‌گرا در روزهای آغازین تأسیس آنii برای تضعیف وحدت فلسطین و به حاشیه راندن جنبش‌های سوسیالیستی در فلسطین موردپشتیبانی دولت اسرائیل قرار گرفت، از حمایت سیاسی ترکیه نیز برخوردار شد. ترکیه با پشتیبانی خود به‌طور غیرمستقیم از استراتژی اسرائیل برای انزوای فلسطینیان غزه از فلسطینیان کرانه‌ی باختری حمایت کرده است. اردوغان که اخیراً در یک کنفرانس مطبوعاتی در یونان اعلام کرد بیش از 1.000 عضو حماس در بیمارستان‌های ترکیه تحت درمان هستند،iii همواره از مسئله‌ی فلسطین به‌عنوان وسیله‌ای برای نمایش دادن خودش به‌عنوان میانجی -مانند جنگ اوکراین- و حفظ وجهه‌ی یک بازیگر مهم منطقه‌ای استفاده کرده است.
افشای رژیم آک‌پ-م‌ه‌پ ترکیه
با روشن کردن ریاکاری ترکیه پیرامون نسل‌کشی در غزه آشکار می‌شود که مانورهای اردوغان چیزی جز نمای ظاهری نیستند. اقدامات ترکیه به نظر می‌رسد در حمایت از فلسطین باشند، اما تحت‌الشعاع همدستی ترکیه در دامن زدن به همان ظلم و ستمی هستند که ادعای مخالفت با آن را دارد. اگر تلاش‌های اردوغان برای تصویر کردن خودش به‌عنوان مدافع حقوق فلسطینی‌ها از دریچه‌ی ائتلاف‌های استراتژیک و منافع اقتصادی ترکیه نگریسته شوند، پوچ و توخالی هستند. ضروری است که از این ریاکاری پرده برداریم و رژیم آک‌پ-م‌ه‌پ را در قبال موضع فرصت‌طلبانه‌ی آن پاسخگو سازیم. فاشیسم ترکیه در قالب رژیم آک‌پ هیچ راه‌حلی عرضه نمی‌کند. نه برای فلسطین و نه برای خاورمیانه. لفاظی رژیم در رابطه با اسرائیل هم لفاظی و هم ریاکاری محض است: درحالی‌که ترکیه علناً اسرائیل را به خاطر حملات به غیرنظامیان موردانتقاد قرار می‌دهد، جنگنده‌ها و پهپادهای ترکیه زیرساخت‌های غیرنظامی را به‌طور نظام‌مندی در روژاوا شمال شرق سوریه در ماه دسامبر و ژانویه تخریب کردند.i با افشای ریاکاری اردوغان، می‌توانیم صداهای مترقی را برای مقابله با فاشیسم ترکیه تقویت کنیم و در همبستگی با آرمان‌های راستین مردم فلسطین و مردم روژاوا بایستیم.
حمله‌ی سربازان اسرائیل به کشتی ماوی مرمره حامل کمک‌های بشردوستانه به مردم تحت محاصره‌ی غزه در آب‌های بین‌المللی در تاریخ 31 مه 2010.
1 https://oec.world/en
2 https://www.turkishminute.com/2024/02/28/more-than-100-ton-of-good-shipped-israel-from-turkish-ports-in-last-3-days-alone-journalist/
3 https://x.com/snarwani/status/1775525493627879678
4 https://medyanews.net/turkey-bypasses-total-trade-ban-with-israel-facilitates-azerbaijani-oil-shipments-via-ceyhan/
5 https://oec.world/en/profile/bilateral-product/crude-petroleum/reporter/isr
6 https://www.intellinews.com/turkey-reportedly-still-loading-azerbaijani-oil-for-israel-despite-total-trade-ban-323947/
7 https://archive.ph/FlkK6
8 https://www.wsj.com/articles/SB123275572295011847
https://archive.ph/rwKYm#selection-1159.0-1159.313
9 https://www.al-monitor.com/originals/2024/05/erdogan-rebukes-greek-pm-calling-hamas-terrorists-says-1000-members-being-treated
10 https://rojavainformationcenter.org/2023/12/update-turkeys-christmas-airstrikes-targeting-nes-civilian-service-facilities-and-infrastructure/
https://rojavainformationcenter.org/2024/01/turkish-airstrikes-on-suwaydiyah-power-station-documenting-the-damage/